Op het moment dat je samenwerkt in een team, overleggen voert of leidinggeeft, ben je veel bezig met het bedenken van nieuwe ideeën. En dat is niet altijd eenvoudig. Het kan spannend zijn om ideeën te opperen in een groep of tegen je leidinggevende. En toch zijn nieuwe ideeën en creativiteit essentieel voor vooruitgang. Maar wat doe je als er onbruikbare ideeën op tafel komen? Kortom: hoe ga je om met een slecht idee?
We hebben hier ook een video over gemaakt: Hoe ga je om met een slecht idee van een collega?
Drie mogelijkheden
Wanneer je mensen vraagt om met ideeën te komen, kunnen er grofweg drie dingen gebeuren:
- Er komt een goed idee.
- Er komt geen idee.
- Er komt een slecht idee.
Elk van deze situaties vraagt om een eigen aanpak. Hieronder lees je hoe je daar het best mee om kunt gaan, en vooral ook wat je moet vermijden als iemand een minder geslaagd idee inbrengt.
Kleine kanttekening: als je in een brainstormsessie zit, is het verstandig om daarvoor een aanpak af te spreken waarin je doorgaans pas later de ideeën op waarde schat. De volgende voorbeelden gaan vooral om ideeën binnen een overleg of wanneer je 1-op-1 met een collega of teamlid overlegt.
Kanttekening 2: je weet niet altijd vooraf of een idee een goed idee is. Verken het dan eerst, gebruik een combinatie van de drie opties die hieronder staan beschreven.
1. Wat als er een goed idee komt?
Dit is het scenario waar je op hoopt. Iemand komt met een voorstel en je voelt direct: dit zou kunnen werken. Je voelt dat er energie vrijkomt bij jezelf en de groep. Het is belangrijk om op zo’n moment het idee te bekrachtigen en om erop door te gaan.
- Reageer positief en concreet. Laat merken dat je enthousiast bent. Dat geeft de ander energie en moedigt aan om meer ideeën te delen.
- Concretiseer. Ga door op het idee. Vraag bijvoorbeeld: “Hoe zou dat er praktisch uitzien?” of “Wat hebben we daarvoor nodig?”
- Koppel het aan de doelstellingen. Laat zien hoe het idee past binnen het grotere plaatje. Overigens kun je dit ook aan degene vragen die met het idee is gekomen.
Op deze manier zorg je dat een goed idee niet in de lucht blijft hangen, maar de kans krijgt om uit te groeien tot een plan. Dit motiverend en stimuleert nieuwe creatieve ideeën.
2. Wat als er geen idee komt?
Soms blijft het stil. Dat kan allerlei oorzaken hebben: mensen zijn moe, onzeker of hebben gewoon even geen inspiratie. Ook kan het zijn dat de psychologische veiligheid ontbreekt. Ook (juist) dan is het belangrijk om constructief te blijven.
- Geef ruimte en tijd. Stilte is niet erg; soms hebben mensen tijd nodig om hun gedachten te ordenen.
- Kies een andere invalshoek. Stel een andere vraag of benader het probleem op een speelse manier, bijvoorbeeld via een metafoor of een creatieve werkvorm.
- Verlaag de druk. Laat merken dat het niet erg is om even geen briljant idee te hebben. Soms komen de beste ingevingen later, als het onderwerp even heeft kunnen sudderen. Geef daar tijd voor en zorg dat je een moment afspreekt wanneer je erop terugkomt.
3. Wat als er een slecht idee komt?
De grootste valkuil bij een slecht idee is om het meteen af te schieten. Dat voelt misschien logisch, want je wilt geen tijd verspillen aan iets dat niet werkt. Toch is dit onverstandig. Het demotiveert en het is dodelijk voor de creativiteit. Vaak zit er achter een slecht idee een interessante gedachtegang. Als je die blootlegt, kan dat alsnog leiden tot waardevolle inzichten of zelfs betere ideeën.
Een slecht idee is niet gevaarlijk. Wat wél schadelijk kan zijn, is de manier waarop je reageert. Drie dingen die je absoluut wilt vermijden:
- Doen alsof je het een goed idee vindt.
Vanuit de intentie om de ander niet te kwetsen, kan het gebeuren dat je gemaakt positief op een idee reageert. “Ohja dat zou kunnen, die parkeren we even”, of “Ja dat is geen slecht idee, daar kom ik nog even op terug. Wat we ook kunnen doen…”. De ander heeft vrijwel direct door dat je niet oprecht bent en dat demotiveert. - Het idee meteen van tafel vegen.
Zeg niet direct: “Dat werkt toch niet.” of “Onmogelijk.” Daarmee sluit je niet alleen het idee af, maar ook de mogelijkheid om te ontdekken waar het eigenlijk vandaan kwam. Het kan overigens ook zijn dat de ander je overtuigt. Dat wat jij dacht dat een slecht idee was, eigenlijk best een goed idee is als de ander het uitlegt. - Cynisme (ook al bedoel je het goed).
Grapjes ten koste van het idee (of de bedenker) lijken misschien onschuldig, maar ondermijnen het vertrouwen en de psychologische veiligheid. De kans dat deze collega nog een idee oppert is daarna minimaal. (Overigens is het verstandig om cynisme binnen teams en organisatie altijd te vermijden, het werkt uiteindelijk altijd negatief voor de psychologische veiligheid.)
Maar wat dan wel? Hoe ga je om met een slecht idee?
- Vraag nieuwsgierig door.
Probeer te achterhalen wat de gedachtegang van de ander is. Bijvoorbeeld: “Kun je me de relatie uitleggen tussen jouw idee en het doel dat we willen bereiken?” - Bekrachtig de positieve gedachtegang.
Hoor je de positieve gedachtegang, reageer daar met enthousiasme op. - Vraag door.
Stel dat het idee om praktische redenen niet haalbaar is, vraag dan: “Welke ideeën in deze lijn/richting heb je nog meer?” - Concretiseer.
Als laatste kun je de goede ideeën verder uitwerken. Vraag bijvoorbeeld: “Hoe zou dat er praktisch uitzien?” of “Wat hebben we daarvoor nodig?”
Door nieuwsgierig te zijn en door te vragen, kun je samen het slechte idee transformeren in een beter plan.
Voorbeeld
De manager van een grote fietsenzaak heeft een gesprek met zijn verkoopmedewerker:
Manager: “Hoe kunnen we de omzet verhogen?”
Medewerker: “We kunnen fietsen verkopen met vierkante wielen!” (Oké, een beetje een vergezocht voorbeeld, maar het is wel op het eerste gezicht een slecht idee.)
Manager: “Hé dat is een verrassend idee. Ik snap nog niet helemaal hoe dat de omzet verhoogt, kun je me dat uitleggen?”
Medewerker: “Zeker, klanten willen namelijk ronde wielen. Als we die er niet standaard opzetten, kunnen we ronde wielen inzetten als bijverkoop en zo de omzet verhogen.”
Manager: “Ah op die manier! Nou dat bijverkopen klinkt erg goed zeg! Welke ideeën om bij te verkopen heb je nog meer?”
Medewerker: “Nou, we kunnen ook ……”
Als in dit voorbeeld de manager afkeurend had gereageerd, was de medewerker waarschijnlijk niet met meer ideeën voor bijverkoop gekomen. Daarnaast had dat een negatief effect gehad om de algehele motivatie.
Kortom: bij het horen van een slecht idee, oordeel niet maar vraag vanuit nieuwsgierigheid door naar de gedachtegang achter het idee.
Oordeel uit, nieuwsgierigheid aan.
